Υποχρεωτική η αργία της Κυριακής για τα φαρμακεία - Νομική Ανάλυση

Προς: Φαρμακευτικοί Σύλλογοι της Χώρας

Κατόπιν σχετικών ερωτημάτων αναφορικά με τη λειτουργία των φαρμακείων τις Κυριακές με αφορμή την υπ’ αριθμόν Δ1α/ΓΠ.οικ.80189/2020 ΚΥΑ (ΦΕΚ Β΄ 5486/12.12.2020) και επί σκοπώ πιστής τήρησης της κείμενης νομοθεσίας επαγόμεθα τα κάτωθι:

Δυνάμει του άρθρου 2 του Β.Δ. 748/1966 «Περί κωδικοποιήσεως, καταργήσεως, τροποποιήσεως και συμπληρώσεως των διατάξεων της κειμένης νομοθεσίας περί εβδομαδιαίας και Κυριακής αναπαύσεως και ημερών αργίας» (ΦΕΚ Α΄ 179) ορίζεται ότι: «2. Κατά τας Κυριακάς και τας εν τω άρθρω 4 του παρόντος οριζομένας αργίας και υπό τας εν τω παρόντι διακρίσεις απαγορεύεται εις τους εν τω Κράτει οπαδούς παντός θρησκεύματος πάσα βιομηχανική, βιοτεχνική και πάσα επαγγελματική εν γένει δραστηριότης.»

Η δε παρ. 5 του άρθρου 7 του ανωτέρω Β.Δ. ορίζει ότι «5. Ως προς τα Φαρμακεία ισχύουν και κατά τας Κυριακάς και κατά τας ημέρας αργίας αι εκάστοτε διατάξεις περί διημερεύσεως και διανυκτερεύσεως τούτων.».

Το άρθρο 9 του Ν. 1963/1991 (ΦΕΚ Α΄ 138) ως έχει αντικατασταθεί και ισχύει με το άρθρο 257 του Ν. 4512/2018 (ΦΕΚ Α΄ 5/17.01.2018), το άρθρο 5 παρ. 1 και 2 του Ν. 4558/2018 (ΦΕΚ Α΄ 140/01.8.2018) και το άρθρο 26 του Ν. 4613/2019 (ΦΕΚ Α΄ 78/24.5.2019), ορίζει εκτός των άλλων εξής:

1ον. Τα φαρμακεία λειτουργούν υποχρεωτικά κατ’ ελάχιστον σαράντα (40) ώρες εβδομαδιαίως. Με απόφαση του αρμόδιου κατά τόπον Περιφερειάρχη που εκδίδεται ύστερα από την σύμφωνη γνώμη του οικείου Φαρμακευτικού Συλλόγου, κατανέμονται, ανάλογα με τις ανάγκες του τοπικού πληθυσμού, οι ως άνω 40 ώρες εντός της εβδομάδας, οι οποίες δεν θα μπορούν να υπερβαίνουν τα κάτωθι ανώτατα χρονικά όρια, τα οποία πρέπει να συντρέχουν σωρευτικά: α) από Δευτέρα έως Παρασκευή εντός της εβδομάδας και β) από τις 08:00 π.μ. έως τις 21:00 μ.μ. εντός της ημέρας.

2ον. Τα φαρμακεία δύνανται να επιλέξουν να λειτουργούν καθ’ υπέρβαση των χρονικών ορίων του υποχρεωτικού ωραρίου (ήτοι κατ’ ελάχιστον σαράντα ώρες εβδομαδιαίως, από Δευτέρα έως Παρασκευή εντός της εβδομάδας και από τις 08:00 έως τις 21:00 εντός της ημέρας), πλην της Κυριακής, με την επιφύλαξη των παραγράφων 5 και 6 του άρθρου 22 του Ν. 1483/1984 (Α΄ 153) που παραμένουν σε ισχύ.

3ον. Συνεπώς εξαιρείται ρητώς η Κυριακή από τις ημέρες που τα φαρμακεία δύνανται να επιλέξουν να λειτουργούν καθ’ υπέρβαση των χρονικών ορίων του υποχρεωτικού ωραρίου.

4ον. Η αργία της Κυριακής δεν εφαρμόζεται μόνο στις περιπτώσεις των παρ. 5 και 6 του άρθρου 22 του Ν. 1483/1984, ήτοι:

i) Η παρ. 5 ορίζει ότι από τις ρυθμίσεις για τα χρονικά όρια λειτουργίας των φαρμακείων, εξαιρούνται τα φαρμακεία που βρίσκονται στους διεθνείς κρατικούς αερολιμένες, τα οποία μπορούν να λειτουργούν συνεχώς, χωρίς περιορισμό, όλο το 24ωρο και καθ’ όλο το έτος.
ii) Η παρ. 6 ορίζει ότι τα φαρμακεία των νησιωτικών περιοχών και ιαματικών λουτροπόλεων δύνανται να λειτουργούν πέραν από τις κανονικές ώρες λειτουργίας και όλες τις ημέρες της εβδομάδας, μετά από σχετική απόφαση του οικείου τότε νομάρχη και νυν Περιφερειάρχη.

Οι ως άνω διατάξεις της φαρμακευτικής νομοθεσίας καθορίζουν ειδικώς το ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων και συγκεκριμένα ποια φαρμακεία δύνανται να λειτουργούν την Κυριακή. Δυνάμει λοιπόν των ως άνω διατάξεων καθίσταται απολύτως σαφές ότι όλα τα φαρμακεία (συμπεριλαμβανομένων των διευρυμένων καθώς και των μονοεδρικών) παραμένουν υποχρεωτικώς κλειστά την Κυριακή, εκτός των φαρμακείων εκείνων που διημερεύουν και διανυκτερεύουν.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι διατάξεις της Φαρμακευτικής Νομοθεσίας, έχουσες ως πρωταρχικό και αποκλειστικό σκοπό την προστασία της Δημόσιας Υγείας, είναι κανόνες Δημοσίας Τάξεως και κατά συνέπεια εφαρμόζονται αναγκαστικώς επί όλων των ατόμων, τα οποία περιλαμβάνει το αντικείμενο αυτών. Έτσι είναι κατά κανόνα στενά ερμηνευόμενες, αποκλειομένης της διασταλτικής ερμηνείας και της κατ’ αναλογίαν εφαρμογής.

Συνεπώς οιαδήποτε νομοθετική διάταξη επιτρέπει τη λειτουργία των εμπορικών καταστημάτων την Κυριακή, ουδόλως επηρεάζει ή επιτρέπει τη λειτουργία των φαρμακείων αυτή την ημέρα.

Ο Νομοθέτης προέβη από την πρώτη στιγμή στην πρόβλεψη ειδικών ρυθμίσεων για τη λειτουργία των φαρμακείων, αποδεχόμενος ότι τα φαρμακεία αποτελούν ιδιότυπους χώρους, στους οποίους συνδυάζεται η εμπορική εκμετάλλευση με την υπεύθυνη επιστημονική δραστηριότητα.

Η εν λόγω παραδοχή έχει γίνει αποδεκτή από τη νομολογία της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας, η δε πλέον πρόσφατη υπ’ αριθμόν 203/2020 απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ εδέχθη ότι «Στην εισηγητική έκθεση για τον ν. 1963/1991 αναφέρονται τα εξής: Το φαρμακείο δεν είναι κοινό εμπορικό κατάστημα όπου διεξάγονται συνήθεις εμπορικές πράξεις, αλλά ιδιότυπος χώρος, στον οποίο συνδυάζεται η υπεύθυνη επιστημονική δραστηριότητα με την εμπορική, επιπλέον δε, παρέχονται οι στοιχειώδεις πρώτες βοήθειες. Για τη λειτουργία ενός τέτοιου καταστήματος, “που συνδυάζει την εμπορική, επιστημονική και κοινωνική αποστολή ... απαιτούνται μεγάλα κεφάλαια κινήσεως, λόγω της πληθώρας των ειδών που διακινούνται” και των αυξημένων λειτουργικών εξόδων του. Ένα φαρμακείο για να εκπληρώσει τους σημαντικούς για τη δημόσια υγεία σκοπούς του, «πρέπει να έχει εξασφαλισμένο ένα πεδίο επαρκούς λειτουργικής-οικονομικής βιωσιμότητας». Απαγορεύεται στον φαρμακοποιό «να χρησιμοποιήσει κατά τη λειτουργία του φαρμακείου τον εμπορικό θεσμό του ελεύθερου ανταγωνισμού, καθόσον εάν ενδιαφερθεί περισσότερο για τα κέρδη «παρά για τη δημόσια υγεία, τα αποτελέσματα θα είναι άκρως βλαπτικά για την τελευταία».

…Συνεπώς, τα φαρμακεία τα οποία έχουν, ως κύριο προορισμό της δραστηριότητάς τους, την διάθεση στο κοινό αγαθών ζωτικής σημασίας για τη διαφύλαξη και την αποκατάσταση της υγείας, δεν αποτελούν αμιγώς εμπορικές επιχειρήσεις, υποκείμενες στους όρους του ελεύθερου ανταγωνισμού. Η ρύθμιση από τον νόμο του καθεστώτος πρόσβασης στο επάγγελμα του φαρμακοποιού, καθώς και του καθεστώτος άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας της λιανικής πώλησης φαρμάκων, πρέπει να λαμβάνει υπόψη την ιδιομορφία των φαρμακείων, στα οποία η εμπορική δραστηριότητα συνδυάζεται με την υπεύθυνη επιστημονική παροχή υπηρεσιών, που εγγυάται την ελεγχόμενη και ορθολογική διακίνηση των φαρμάκων, και με την κοινωνική αποστολή του φαρμακοποιού (πρβλ. ΣτΕ 3314/2014 Ολομ, 420/2014 Ολομ, 228/2014 Ολομ, 2204/2010 Ολομ, 315/2018 επτ, 1973/2013)».

Ομοίως, σύμφωνα με την υπ’ αριθμόν 229/2014 απόφαση της Ολομελείας του ΣτΕ έγινε δεκτό ότι «τα φαρμακεία δεν αποτελούν αμιγώς εμπορικές επιχειρήσεις, αλλά ιδιότυπα καταστήματα, στα οποία συνδυάζεται η υπεύθυνη επιστημονική δραστηριότητα και η κοινωνική αποστολή με την εμπορική εκμετάλλευση... Συνεπώς, η εξασφάλιση της βιωσιμότητος των φαρμακείων, και μάλιστα υπό συνθήκες λειτουργίας τους εκτός όρων ελεύθερου ανταγωνισμού… Συνεπώς, εκτός των προαναφερθέντων λόγων, και ο σκοπός της αποτροπής του κινδύνου σοβαράς διαταράξεως της οικονομικής ισορροπίας του συστήματος κοινωνικής ασφαλίσεως, συνιστά επιτακτικό λόγο δημοσίου συμφέροντος που δικαιολογεί την επιβολή περιορισμών τόσο στην άσκηση όσο και στην πρόσβαση στο επάγγελμα του φαρμακοποιού».

Τέλος, πέραν όσων αναφέρονται ανωτέρω, η πρόβλεψη της ανωτέρω ΚΥΑ περί λειτουργίας τις οριζόμενες Κυριακές δεν δύναται να εφαρμοσθεί, ούτε και εφαρμόζεται στα φαρμακεία, δεδομένου ότι τα φαρμακεία λειτουργούν κανονικώς καθ’ όλο το διάστημα της πανδημίας, όταν τα υπόλοιπα καταστήματα παρέμειναν υποχρεωτικώς κλειστά, ως εκ τούτου ουδείς λόγος υφίσταται περί λειτουργίας των φαρμακείων και την Κυριακή σε κάθε περίπτωση.

Κατόπιν των ανωτέρω καθίσταται σαφές ότι τυχόν λειτουργία ενός φαρμακείου την Κυριακή αποτελεί κατά τη νομική μου άποψη πειθαρχικώς ελεγκτέα παράβαση σύμφωνα με τον Κώδικα Φαρμακευτικής Δεοντολογίας για τον αδειούχο φαρμακοποιό.

Τα ανωτέρω έχουν μνημονευθεί και στο παρελθόν με τα υπ’ αριθμόν πρωτοκόλλου Π.Φ.Σ. 4418/18.12.2017 και 3573/19.12.2014 έγγραφα του Π.Φ.Σ..

Είμαστε στη διάθεσή σας για κάθε διευκρίνιση.

Με εκτίμηση

Ηλίας Δημητρέλλος

Νομικός Σύμβουλος Π.Φ.Σ.