Γαϊδουράγκαθο (Milk Thistle): Ιδιότητες και οφέλη γιά την υγεία

Το όνομα «Milk Thistle» αναφέρεται στις άσπρες λωρίδες κατά μήκος των νεύρων των φύλλων του φυτού. Το φυτό είναι μονοετής ή διετής αγκαθωτή πόα, ύψους μέχρι ενάμισυ μέτρο. Βρίσκεται κυρίως στις άκρες των δρόμων, σε μέρη ακαλλιέργητα, αλλά και σε καλλιεργούμενο έδαφος.

Απαντάται κυρίως στην περιοχή της Μεσογείου και στην Νοτιοδυτική Ευρώπη. Καλλιεργείται ως καλλωπιστικό φυτό και είναι αυτοφυές σε ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης και της Βόρειας Αφρικής και αναπτύσσεται σε θερμές και ξηρές περιοχές. Το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιείται ως φαρμακευτικό φυτό από τον 4ο π.Χ. αιώνα, και πρώτος το περιγράφει ο Θεόφραστος.

Στην συνέχεια ο Διοσκουρίδης του δίνει το όνομα Silybum στο σύγγραμά του «Περί Ύλης Ιατρικής» (Materia Medica) το οποίο περιγράφει ως θεραπευτικό μέσο για την επούλωση πληγών και σε αυτούς που έχουν δαγκωθεί από φίδι. Κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα γίνονται ιατρικές αναφορές του βοτάνου.

Τον προηγούμενο αιώνα διαπιστώνεται η ευεργετική δράση του στο ήπαρ για να φτάσουμε στις μέρες μας, που θεωρείται ότι είναι το πιο μελετημένο φυτό για την θεραπεία ηπατοπαθειών με εκατοντάδες δημοσιεύσεις.

Σύσταση

Το μέρο του φυτού που χρησιμοποιείται στην φυτοθεραπεία, δηλαδή η δρόγη (drug) είναι ο καρπός του.

Το βιοδραστικό συστατικό του γαϊδουράγκαθου είναι η σιλιμαρίνη η οποία είναι το τυποποιημένο εκχύλισμα των σπερμάτων του Silybum Marianum με περιεκτικότητα 70-80% σε φλαβονολιγνάνες.

Το κύριο συστατικό της σιλυμαρίνης είναι η συλυβίνη ή σιλυβινίνη. Το δραστικό συστατικό του γαϊδουράγκαθου η σιλιμαρίνη δεν έχει μεγάλη διαλυτότητα στο νερό και χορηγείται ως εκχύλισμα σε δοσομετρικές μορφές, κάψουλες, και όχι σε αφέψημα.

Φαρμακολογικές δράσεις

Το δραστικό συστατικό του γαϊδουράγκαθου η σιλυμαρίνη κυρίως αναφέρεται στην βιβλιογραφία ως προστατευτικό των υπατικών κυττάρων από τοξικές ουσίες καθώς και από ακτινοβολία, ισχαιμία και μικροβιακούς παράγοντες.

 Οι μηχανισμοί δράσης είναι οι εξής:

• Αντιοξειδωτική δράση εξουδετερώνοντας τις ελεύθερες ρίζες.
• Παρεμπόδιση της λιπιδαιμικής υπεροξείδωσης και σταθεροποίηση των κυτταρικών μεβράνων.
• Αύξηση της υπατικής αποτοξίνωσης.
• Αύξηση της πρωτεϊνοσύνθεσης των υπατοκυττάρων στα ριβοσώματα.
• Αντιφλεγμονώδης δράση, που εκφράζεται με την ρύθμιση της γονιδιακής έκφρασης ουσιών που εμπλέκονται στην φλεγμονή.
• Αντιϊκή δράση.
• Ρύθμιση των λειτουργιών του ανοσοποιητικού συστήματος.

Οι ευεργετικές δράσεις του γαϊδουράγκαθου τα τελευταία χρόνια απέσπασε το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας.

Οι δημοσιεύσεις επιστημονικών μελετών για την δράση του φυτού είναι αναρίθμητες:

Ιατρικές χρήσεις ήπαρ

Η σιλυμαρίνη ασκεί τις ευεργετικές δράσεις στο συκώτι μέσω των παρακάτω μηχανισμών.

Αντιτοξική δράση

Η σιλιμαρίνη προωθεί την αποτοξίνωση συνεπώς εξουδετερώνει τοξικές ουσίες. Σήμερα θεωρείται θεραπεία της δηλητηρίασης από το μανιτάρι Amanita phalloides. Επίσης η σιλυμαρίνη έχει ευεργετική δράση σε διάφορες ηπατοτοξίνες όπως το αλκοόλ. Η σιλιμαρίνη επιπλέον αποτρέπει την τοξικότητα του πιο κοινού παυσίπονου-αντιπυρετικού της παρακεταμόλης (ακεταμινοφαίνης).

Αναγεννητική δράση

Η σιλΙμαρίνη διεγείρει την αναγέννηση των Ηπατικών κυττάρων ενεργοποιώντας τον κυτταρικό μεταβολισμό και την σύνθεση μακρομορίων. Πιο συγκεκριμένα σε κυτταρικό επίπεδο η επίδραση της οδηγεί σε αύξηση του σχηματισμού των ριβοσωμάτων και συνεπώς της πρωτεϊνικής σύνθεσης. Η σιλυμαρίνη δεν προστατεύει λοιπόν μόνο το ήπαρ, αλλά δρά επίσης ως παράγοντας θεραπευτικός αναγεννώντας τα κύτταρα.

Δράση κατά της ίνωσης

Η ίνωση είναι μια παθολογική κατάσταση που δημιουργείται στο ήπαρ, κατά την εξέλιξη υπατικών παθολογιών όπως η κίρρωση ήπατος.

Άλλες βιολογικές δράσεις

Η ευεργετική δράση του γαϊδουράγκαθου στο ήπαρ είναι αναμφισβητική και η χρήση των βοτάνων προορίζεται συνήθως για την προστασία και την βελτίωση της υγείας του ήπατος. Εντούτοις το γαϊδουράγκαθο έχει πολλαπλές ευεργετικές δράσεις στον οργανισμό. Έτσι στην φυτοθεραπεία το γαϊδουράγκαθο χρησιμοποιείται για δυσπεψία προστασία του οργανισμού από φαρμακευτικές αγωγές, για την μείωση της χοληστερίνης. Επίσης αυξάνει την ροή της χολής και μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη και καταπράυνση της πέτρας της χολής, ενώ σύγχρονες μελέτες καταδεικνύουν τα οφέλη της για την ψωρίαση.

Ανεπιθύμητες ενέργειες – Αλληλεπιδράσεις

Το milk thistle στερείται σοβαρών παρενεργειών. Οι συνηθέστερες αφορούν το γαστρεντερικό σύστημα και περιλαμβάνουν ήπια επιγαστραλγία και ναυτία. Η χορήγηση αντενδείκνυται σε άτομα με ιστορικό ορμονοεξαρτώμενων όγκων. Όσον αφορά τις αλληλεπιδράσεις το γαϊδουράγκαθο έχει κοινό μεταβολισμό με τι στατίνες (φάρμακα για την μείωση της χοληστερίνης), με αντιπηπτικά, αντιαιμοπεταλικά και βενζοδιαζεπίνες. Η χρήση του αντενδύκνεται σε άτομα που λαμβάνουν αντιψυχωσικά και αντιεπιλεπτικά φάρμακα.

Το γαϊδουράγκαθο (milk thistle) χρησιμοποιείται εδώ και 2000 χρόνια ως ένα φυσικό φάρμακο για την αντιμετώπιση διαφόρων διαταραχών. Η δράση του στο ήπαρ είναι πολυδιάστατη κατατάσσωντάς το στις πρώτες επιλογές για την αντιμετώπιση υπατικών προβλημάτων. Είναι ένα φυτοθεραπευτικό σκεύασμα ασφαλές, ποιοτικό, αποτελεσματικό. Αποτελεί ένα από τα πιο καλά μελετημένα βότανα, και συνεχώς ανακαλύπτονται νέες ευεργετικές του δράσεις.

Χαλίτσιος Χρήστος

Φαρμακοποιός

Μέλος Φ.Σ. Κιλκίς