Ακράτεια ούρων στην Γυναίκα και τον Άνδρα

Δύο είναι οι κύριες λειτουργίες της ουροδόχου κύστης: H συγκέντρωση και η διατήρηση των ούρων, καθώς και η κένωσή της με την ούρηση.

Αυτά επιτυγχάνονται υπό τον έλεγχο του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, μέσω περιφερικών και κεντρικών αντανακλαστικών.

Εδώ μας ενδιαφέρει να ξέρουμε δύο απλά πράγματα που αφορούν τη φυσιολογία της εγκράτειας. Η εγκράτεια των ούρων στηρίζεται στη φυσιολογική λειτουργία της ουροδόχου κύστης και της ουρήθρας (η πρώτη χαλαρώνει η δεύτερη συσπάται).

Πρέπει να υπάρχει απόλυτη αρμονική συνεργασία, έτσι ώστε η ουρήθρα να είναι κλειστή όταν τα ούρα συγκεντρώνονται στην κύστη και ανοικτή όταν συσπάται (η κύστη) και κατ επέκταση εξωθεί το περιεχόμενό της προς τα έξω.

Έτσι, λοιπόν, η ουροδόχος κύστη, διατείνεται, επιτρέπει την πλήρωσή της με επαρκείς ποσότητες ούρων και με μικρή αύξηση της ενδοκυστικής πίεσης (ικανότητα προσαρμογής της κύστης – compliance).Ο μοναδικός τρόπος για να πει ο Ουρολόγος ότι πρόκειται για ακράτεια πέραν του ιστορικού και της κλινικής εκτίμησης είναι ο Ουροδυναμικός έλεγχος.

Υπάρχουν διάφοροι τύποι ακράτειας. Ανάλογα τον τύπο που θα μας ταυτοποιήσει ο Ουροδυναμικός έλεγχος θα δώσουμε την κατάλληλη θεραπεία, η οποία καμιά φορά μπορεί να είναι χειρουργική με άριστα αποτελέσματα.

Τύποι ακράτειας

• Ακράτεια από προσπάθεια
• Ακράτεια από έπειξη
• Μεικτή ακράτεια ή ακράτεια μεικτού τύπου
• Ακράτεια από υπερπλήρωση
• Ολική ακράτεια ή ακράτεια από ανατομική ανωμαλία ή από τραυματισμό

Ακράτεια από προσπάθεια (stress incontinence)

Η ακούσια απώλεια ούρων από την ουρήθρα κατά την απότομη αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης π.χ γέλιο, βήχα, σωματική προσπάθεια. Συμβαίνει λόγω της αδυναμίας των στηρικτικών δομών του πυελικού εδάφους (περιτονίες ανελκτήρα μυ, ορθού και ηβο-ουρηθρικών συνδέσμων).

Η ουρήθρα ολισθαίνει έξω από το κύτος της κοιλιάς, προς τον κόλπο, κάθε φορά που αυξάνεται η ενδοκοιλιακή πίεση όπως σε κολπικό τοκετό, εμμηνόπαυση, προηγηθείσες χ/κες επεμβάσεις, ακτινοβολία στην περιοχή.

Η θεραπεία της ακράτειας από προσπάθεια κατευθύνεται στην ενίσχυση της ουρηθρικής αντίστασης με την διακολπική τοποθέτηση και εφαρμογή των ταινιών ελεύθερης τάσης (TVT,IVS και άλλων).

Ακράτεια από έπειξη (urge incontinence)

Η απώλεια ούρων που συμβαίνει μετά από έντονη επιθυμία για ούρηση (έπειξη για ούρηση). Εδώ υπάρχει αστάθεια του εξωστήρα μυ, ο οποίος συσπάται σε μικρότερες χωρητικότητες της κύστης.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ακράτεια των ούρων αλλά και τη συχνουρία (υπερδραστήρια κύστη). Μπορεί να συμβεί μετά από ουρολοιμώξεις, λιθίαση της κύστεως, ξένα σώματα, ακτινοβολία στην περιοχή κ.α.

Η θεραπεία της κατευθύνεται στη χαλάρωση του εξωστήρα μυ με την χρήση αντιχολινεργικών φαρμάκων, όπως η οξυβουτίνη (ditropan) και η τολτεροδίνη (detrusitol), που είναι αναστολείς των χολινεργικών υποδοχέων του εξωστήρα μυ.

Μεικτή ακράτεια ή ακράτεια μεικτού τύπου (mixed incontinence)

Είναι η ακράτεια, η οποία συνδυάζει τα χαρακτηριστικά των δύο προηγούμενων μορφών δηλαδή της ακράτειας προσπαθείας και έπειξης. Η θεραπεία της κατευθύνεται στις δυο αιτίες που ενοχοποιούνται για την εμφάνισή της, δηλαδή στη χρήση αντιχολινεργικών φαρμάκων και στην εφαρμογή ταινιών ελεύθερης τάσης (ΤVT).

Ακράτεια από υπερπλήρωση (overflow incontinence)

Συνοδεύει την υπερδιάταση, την υπερπλήρωση της κύστης όταν αυτή αδυνατεί να συσπαστεί λόγω νευρογενούς βλάβης – άτονη νευρογενής κύστη – ή έχει κουραστεί λόγω υποκυστικού κωλύματος – φάση πλήρους ατονίας της κύστης. Υπάρχουν διάφορα αίτια, όπως είναι η χρήση φαρμάκων (αντικαταθλιπτικά), ο σακχαρώδης διαβήτης, η σκλήρυνση κατά πλάκας και οι επεμβάσεις στην πύελο. Η θεραπεία είναι αιτιολογική, με την χειρουργική δηλαδή διόρθωση του αιτίου που την προκαλεί.

Ολική ακράτεια (total incontinence)

Η ακράτεια η οποία συμβαίνει διαρκώς και αδιαλείπτως κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Οφείλεται στην παρουσία κυστεοκολπικών, ουρητηροκολπικών ή κυστεομητρικών συριγγίων (μετά συνήθως από γυναικολογικές επεμβάσεις), σε συγγενείς ανωμαλίες (εκστροφή της κύστης, έκτοπη εκβολή του ουρητήρα). Η θεραπεία είναι χειρουργική και αποσκοπεί στη διόρθωση της υπάρχουσας συγγενούς ή επίκτητης ανατομικής ανωμαλίας.

Ακράτεια ούρων στον Άντρα

Στον άνδρα η ακράτεια μπορεί να οφείλεται κυρίως σε χειρουργικές επεμβάσεις που έχει υποστεί. Επίσης, μπορεί να παρατηρηθεί σε νευρολογικές παθήσεις, στον σακχαρώδη διαβήτη, σε ουρολοιμώξεις, καθώς επίσης και σε παθήσεις που αφορούν τον προστάτη, όπως είναι η υπερπλασία κ.α. Ο έλεγχος μπορεί να περιλαμβάνει την κυστεοσκόπηση, τον υπέρηχο τομογραφικό έλεγχο, καθώς και την ουροδυναμική εκτίμηση.

Πρόληψη

• Απώλεια ή διατήρηση του φυσιολογικού μας βάρους
• Διακοπή του καπνίσματος
• Περιορίστε την πρόσληψη ερεθιστικών ουσιών (π.χ., αλκοόλ, καφεΐνης)
• Τακτική άσκηση
• Ελάττωση άγχους

Θεραπεία

Η θεραπεία για την ανδρική ακράτεια εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία, την ηλικία και τη γενική υγεία του ασθενούς, καθώς και τη σοβαρότητα της πάθησης. Σε πολλές περιπτώσεις η άρση του αιτίου που προκαλεί την ακράτεια αποτελεί και τη λύση.

Φυσικά υπάρχουν κι άλλες επιλογές, όπως η λήψη φαρμάκων, η ηλεκτροδιέγερση, ο αυτοκαθετηριασμός, η χρήση διάφορων συσκευών.

Χειρουργικά, μπορεί να τοποθετηθούν υλικά όπως είναι ο τεχνητός σφιγκτήρας ή προσφάτως σε ήπιες μορφές ακράτειας, τοποθέτηση ειδικής ταινίας με καλά αποτελέσματα.

Πέτρος Δ. Θάνος

Χειρουργός Ουρολόγος