Νομικό Σημείωμα ΠΦΣ επί του ΠΔ 64-2018 για το ιδιοκτησιακό των φαρμακείων και τις εταιρείες φαρμακείων

Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΦΕΚ Α΄ 124) το υπ’ αριθμόν 64/2018 Προεδρικό Διάταγμα «Ρυθμίσεις επαγγέλματος φαρμακοποιού - Ίδρυση φαρμακείου», το οποίο εκδόθηκε κατ’ εφαρμογήν των άρθρων 1 και 3 του Ν. 1963/1991 (Α΄ 183), όπως ισχύουν μετά την αντικατάστασή τους με το άρθρο 64 του Ν. 4509/2017 (Α΄ 201).

Το εν λόγω Π.Δ. αποτελεί πιστή σχεδόν αντιγραφή της υπ’ αριθμόν Γ5(β)/Γ.Π.οικ.36277/20.5.2016 αποφάσεως των Υπουργών Υγείας και Οικονομικών «Ρυθμίσεις επαγγέλματος φαρμακοποιού – Ίδρυση φαρμακείου», η οποία ΚΥΑ ακυρώθηκε δυνάμει της υπ’ αριθμόν 1804/2017 αποφάσεως της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας.

Σύμφωνα λοιπόν με τα προβλεπόμενα στο εν λόγω Π.Δ.:

Άρθρο 1 (σε συνδυασμό με το 2)

Παρέχεται η δυνατότητα χορήγησης άδειας ίδρυσης φαρμακείου σε φυσικά πρόσωπα, ήτοι σε φαρμακοποιούς κατόχους άδειας ασκήσεως επαγγέλματος φαρμακοποιού της Ελλάδας ή κράτους - μέλους της Ε.Ε., καθώς και σε άλλα φυσικά πρόσωπα πολίτες της Ελλάδας ή κράτους - μέλους της Ε.Ε. (ιδιώτες – μη φαρμακοποιοί), καθώς και σε συνεταιρισμούς μέλη της Ομοσπονδίας Συνεταιρισμών Φαρμακοποιών Ελλάδος (ΟΣΦΕ).

Άρθρο 2

Παρ. 1
Άδεια ιδρύσεως φαρμακείου δεν χορηγείται σε νομικά πρόσωπα, πλην των συνεταιρισμών φαρμακοποιών μελών της ΟΣΦΕ. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται προηγούμενη αιτιολογημένη απόφαση του Δ.Σ. της ΟΣΦΕ.

Παρ. 2
Στην αίτηση για την χορήγηση άδειας ίδρυσης φαρμακείου θα πρέπει να αναφέρεται ο υπεύθυνος για τη λειτουργία του φαρμακείου, στην περίπτωση της χορήγησης της συγκεκριμένης άδειας.

Ο εν λόγω υπεύθυνος φαρμακοποιός εγγράφεται υποχρεωτικά στον οικείο φαρμακευτικό σύλλογο.

Δεν μπορεί να δηλώνεται φαρμακοποιός ως υπεύθυνος για περισσότερα από ένα (1) φαρμακεία, ανεξαρτήτως εάν το φαρμακείο αυτό είναι το κατάστημα της έδρας ή το υποκατάστημα της ίδιας ή διαφορετικής ατομικής επιχείρησης ή εταιρείας.

Παρ. 3
Κάθε άδεια ίδρυσης αντιστοιχεί σε ένα κατάστημα ή υποκατάστημα φαρμακείου.

Θεσπίζεται ανώτατος επιτρεπόμενος αριθμός χορηγούμενων αδειών στο ίδιο φυσικό πρόσωπο με ανώτατο όριο για το 2020 οι δέκα (10) άδειες.

Παρ. 4
Για την χορήγηση των αδειών ίδρυσης φαρμακείων εφαρμόζονται οι διατάξεις της παρ. 3 του άρθρου 36 του Ν. 3918/2011, ήτοι κατ’ αρχήν σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων και, όπου αυτές δεν υπάρχουν, σε επίπεδο δημοτικών κοινοτήτων ή δημοτικών ενοτήτων και, όπου δεν υπάρχουν τοπικές ή δημοτικές κοινότητες, ούτε δημοτικές ενότητες, σε επίπεδο δήμων, σύμφωνα με το άρθρο 2 του Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87 Α΄).

Παρ. 5
α) Παραμένει η προηγούμενη πρόβλεψη για την χορήγηση άδειας ιδρύσεως φαρμακείου σε ιδιώτες μη φαρμακοποιούς.

Το φαρμακείο αυτό το λειτουργεί υποχρεωτικά Εταιρεία Περιορισμένης Ευθύνης, που πρέπει να έχει συσταθεί πριν τη χορήγηση της άδειας λειτουργίας του φαρμακείου. Στην εταιρική σύνθεση της ΕΠΕ, μετέχει υποχρεωτικά ως εταίρος και με ποσοστό συμμετοχής τουλάχιστον 33% στο κεφάλαιο, τα κέρδη και τις ζημίες της εταιρείας, και ο φαρμακοποιός, ο οποίος έχει δηλωθεί ως υπεύθυνος για την λειτουργία του φαρμακείου. Η προϋπόθεση αυτή πρέπει υποχρεωτικά να συντρέχει καθ’ όλο τον χρόνο της λειτουργίας του φαρμακείου από την ΕΠΕ καθώς και σε κάθε οποιαδήποτε περίπτωση μεταβίβασης των εταιρικών ποσοστών.
Η αύξηση συμμετοχής του φαρμακοποιού από 20% σε 33% επί της ουσίας ουδεμία επιρροή έχει στην διεύθυνση της ΕΠΕ και του φαρμακείου.

β) Τα φαρμακεία μπορούν να λειτουργούν είτε ως ατομικές επιχειρήσεις είτε ως εμπορικές εταιρείες οποιασδήποτε μορφής, πλην εκείνης της ανώνυμης εταιρείας. Ήτοι μπορούν να συστήνονται Ο.Ε., Ε.Ε., Ι.Κ.Ε. και Ε.Π.Ε.

γ) Οι ατομικές επιχειρήσεις και οι εταιρείες φαρμακείου έχουν ως σκοπό μόνο την εκμετάλλευση του φαρμακείου.

Προβλέπονται περιορισμοί και ασυμβίβαστα στα φυσικά και νομικά πρόσωπα που μπορούν να συμμετέχουν στις εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείου.

Τα κυριότερα ασυμβίβαστα με τα οποία απαγορεύεται η συμμετοχή ως εταίρου ή μετόχου:

i) φυσικού προσώπου που είναι ιατρός οποιασδήποτε ειδικότητας ή οδοντίατρος, ή
ii) νομικού προσώπου που έχει συσταθεί από ιατρούς ή οδοντιάτρους με αντικείμενο δραστηριότητας ιατρικές ή οδοντιατρικές πράξεις.
iii) φυσικού ή νομικού προσώπου που: αα) έχει ως κύρια ή παρεπόμενη δραστηριότητα την λειτουργία ιδιωτικών διαγνωστικών εργαστηρίων πάσης φύσεως, ββ) είναι Κάτοχος Άδειας Κυκλοφορίας (ΚΑΚ) φαρμάκων ή έχει ως κύρια ή παρεπόμενη δραστηριότητα την Παραγωγή ή Εισαγωγή ή Αντιπροσώπευση ή Χονδρική Πώληση και Εμπορία Φαρμάκων.
iv) φυσικού ή νομικού προσώπου που μετέχει υπό οποιαδήποτε ιδιότητα (νομίμου εκπροσώπου ή μετόχου ή εταίρου ή μετόχου τρίτου νομικού προσώπου) σε εταιρείες ιδιωτικών διαγνωστικών εργαστηρίων πάσης φύσεως, ή φαρμακευτικές εταιρείες πάσης φύσεως (ήτοι ΚΑΚ, ή Παραγωγούς ή Εισαγωγείς ή Αντιπροσώπους ή Χονδρεμπόρους Φαρμάκων) ή σε συνδεδεμένες με αυτές επιχειρήσεις εφόσον καθ’ όλη τη χρονική περίοδο από την έναρξη έως την παύση της δραστηριότητας λειτουργίας και εκμετάλλευσης του φαρμακείου ως προς την φαρμακευτική εταιρεία ή την εταιρεία διαγνωστικού εργαστηρίου ή την συνδεδεμένη με αυτές επιχείρηση: αα) είναι ή υπήρξε, κύριος ή επικαρπωτής αριθμού μετοχών ή ποσοστών ή μεριδίων που το κατατάσσουν ή κατέτασσαν μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων μετόχων ή εταίρων της εταιρείας.
v) συζύγου ή συγγενούς έως β’ βαθμού εξ αίματος ή εξ αγχιστείας των φυσικών προσώπων που αναφέρονται στις ανωτέρω περιπτώσεις iii και iv.

Τα ανωτέρω ασυμβίβαστα δεν ισχύουν στην περίπτωση που ο φαρμακοποιός διατηρεί ατομική επιχείρηση.

δ) Οι εταιρείες φαρμακείου έχουν έδρα το φαρμακείο, όπου έχει χορηγηθεί η άδεια λειτουργίας και η διάρκεια τους είναι ορισμένου χρόνου.

Επιτρέπεται η ίδρυση και λειτουργία υποκαταστημάτων. Οι ατομικές επιχειρήσεις και οι εταιρείες έχουν το δικαίωμα να ιδρύσουν υποκαταστήματα, εφόσον όμως έχει χορηγηθεί χωριστή άδεια ιδρύσεως για το υποκατάστημα. Η άδεια ιδρύσεως του υποκαταστήματος προσμετράται στο σύνολο των αδειών που δικαιούται ένα πρόσωπο να λάβει σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 2.

Ακριβές αντίγραφο του καταστατικού των εταιρειών, θεωρημένο από το Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ.) κατατίθεται στη Διεύθυνση Φαρμάκων και Φαρμακείων της κατά τόπον αρμόδιας Περιφερειακής Ενότητας καθώς και στον οικείο Φαρμακευτικό Σύλλογο μέσα σε προθεσμία ενός (1) μηνός από την καταχώρισή τους στο Γ.Ε.ΜΗ. Το ίδιο ισχύει και για τις τροποποιήσεις του εταιρικού καταστατικού και όλες τις μεταβολές της εταιρείας.

ε) Θεσπίζεται ανώτατος επιτρεπόμενος αριθμός εταιρειών στις οποίες κάθε εταίρος και φαρμακοποιός που διατηρεί ατομική επιχείρηση λειτουργίας και εκμετάλλευσης φαρμακείου, μπορεί να συμμετέχει, με ανώτατο όριο τις δέκα (10) συνολικά προσωπικές ή κεφαλαιουχικές εταιρείες εκμετάλλευσης φαρμακείου μέχρι το 2020.

Παρ. 6
Παραμένει η πρόβλεψη ότι η χορήγηση άδειας ίδρυσης σε φαρμακοποιό, κάτοχο άδειας ασκήσεως επαγγέλματος φαρμακοποιού της Ελλάδας ή κράτους μέλους της ΕΕ και άλλα φυσικά πρόσωπα, πολίτες της Ελλάδας ή κράτους - μέλους ΕΕ, δεν υπόκειται σε κανένα περιορισμό πλην των σχετικών με τα πληθυσμιακά όρια και τις τιθέμενες προϋποθέσεις στο εν λόγω ΠΔ.

Παρ. 7
Παραμένουν τα ίδια προσόντα για την απόκτηση της άδειας ιδρύσεως φαρμακείου σύμφωνα και με το άρθρο 217 του Ν. 4281/2014 (Α΄ 160), ήτοι απαιτείται ο αιτών (φαρμακοποιός ή μη) να έχει: α) Την ελληνική ιθαγένεια ή την υπηκοότητα ενός των κρατών - μελών της Ε.Ε. β) Να μην έχει καταδικασθεί αμετάκλητα σε οποιαδήποτε ποινή για κλοπή, υπεξαίρεση, απάτη, εκβίαση, πλαστογραφία, εγκλήματα κατά των ηθών, συκοφαντική δυσφήμιση, για πράξεις που έχουν σχέση με την άσκηση του επαγγέλματος του, κιβδηλεία, παραχάραξη, παράβαση κακουργηματικού χαρακτήρα των διατάξεων των νόμων περί ναρκωτικών, του άρθρου 187Α του Ποινικού Κώδικα όπως αυτός ισχύει ή να μην έχει καταδικασθεί αμετάκλητα για κακούργημα ή καθ' υποτροπή για πλημμέλημα για το οποίο επεβλήθη η στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων ή να μην έχει παραπεμφθεί με αμετάκλητο βούλευμα για κάποιο από τα παραπάνω αδικήματα, γ) Να μην οφείλει στο Ελληνικό Δημόσιο οποιαδήποτε οφειλή από φόρους, πρόστιμα ή άλλη αιτία, δ) Να μην του έχει επιβληθεί ως κύρωση η οριστική ανάκληση της άδειας ίδρυσης φαρμακείου ή φαρμακαποθήκης.

Παρ. 8
Κάθε παράβαση των οριζομένων στο άρθρο 2 του ΠΔτος συνεπάγεται την αυτεπάγγελτη ανάκληση της άδειας ίδρυσης του φαρμακείου από την αρμόδια για τη χορήγηση της αρχή.

Άρθρο 3

Ορίζεται προθεσμία έξι (6) μηνών από την έναρξη ισχύος του διατάγματος, ούτως ώστε τα φαρμακεία, που λειτουργούν νομίμως ως εταιρείες, να εναρμονιστούν με τις διατάξεις του άρθρου 2 του ΠΔτος, υποβάλλοντας στη Διεύθυνση Φαρμάκων και Φαρμακείων της κατά τόπον αρμόδιας Περιφερειακής Ενότητας καθώς και στον οικείο Φαρμακευτικό Σύλλογο ακριβές αντίγραφο του καταστατικού τους, θεωρημένο από το Γ.Ε.ΜΗ. Σε διαφορετική περίπτωση ανακαλείται αυτεπαγγέλτως η άδεια ίδρυσης του φαρμακείου.

Άρθρο 4

Η ισχύς του ΠΔτος αρχίζει δέκα μέρες μετά τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ήτοι από 22 Ιουλίου 2018.

Γενικές Παρατηρήσεις

1ον. Παραμένει η απαγόρευση οι ιδιώτες μη φαρμακοποιοί να μην δύνανται να αποκτούν με οιονδήποτε τρόπο (συστέγαση ή κατ’ εξαίρεση συστέγαση) την άδεια ιδρύσεως φαρμακείου των ήδη λειτουργούντων φαρμακείων.

2ον. Καθώς δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη, βούληση του Νομοθέτη είναι να μην υπάρχει περιορισμός στη συμμετοχή του τρίτου (ιδιώτη μη φαρμακοποιού, ή φαρμακοποιού) στο εταιρικό ή μετοχικό κεφάλαιο των εταιρειών εκμεταλλεύσεως φαρμακείου με οιοδήποτε ποσοστό.

3ον. Καθώς επίσης δεν υπάρχει σχετική πρόβλεψη, βούληση του Νομοθέτη είναι να μην υπάρχει περιορισμός ως προς το πρόσωπο του διαχειριστή/νόμιμου εκπρόσωπου των εταιρειών εκμεταλλεύσεως φαρμακείου. Διαχειριστής/νόμιμος εκπρόσωπος δεν είναι υποχρεωτικό να είναι ο αδειούχος φαρμακοποιός, αλλά ένας εκ των εταίρων/μετόχων.

3ον. Προκαλούνται πολύ σημαντικά προβλήματα σε ήδη λειτουργούσες εταιρείες εκμεταλλεύσεως φαρμακείου με τα θεσπιζόμενα ασυμβίβαστα συμμετοχής εταίρων, καθώς οι εταιρείες αυτές (οι περισσότερες εκ των οποίων λειτουργούν απροσκόπτως επί σειρά ετών) καλούνται εντός προθεσμίας έξι (6) μηνών να εναρμονιστούν με τις διατάξεις του ΠΔτος. Φρονώ ότι αυτή η υποχρέωση είναι άστοχη και προβληματική, ως αποδειχθεί ενώπιον των αρμόδιων δικαστηρίων, δεδομένου ότι βιαίως στερείται τοιουτοτρόπως το συνταγματικώς προστατευόμενο δικαίωμα επί της περιούσιας και ιδιοκτησίας.

4ον. Αίρονται οι περιορισμοί ως προς την επωνυμία της εταιρείας εκμεταλλεύσεως φαρμακείου.

5ον. Αρκετά ζητήματα που ανακύπτουν από την ερμηνεία και εφαρμογή του εκδοθέντος ΠΔτος δεν απαντώνται συνειδητώς στο παρόν νομικό σημείωμα για ευνόητους λόγους.

Με εκτίμηση

Ηλίας Ανδρ. Δημητρέλλος

Νομικός Σύμβουλος Π.Φ.Σ.