Οι επιπτώσεις της χρήσης φαρμακευτικών ουσιών γιά βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων

Η έννοια του αθλητισμού ανέκαθεν εμπεριείχε τον ανταγωνισμό, την συνεχή βελτίωση, το ξεπέρασμα των ορίων, το ρεκόρ. Στις μέρες μας όπου υπάρχει οικονομική εκμετάλλευση των αθλητικών γεγονότων, γρήγορη πληροφόρηση, νέες μέθοδοι προπόνησης  και προετοιμασίας, επιστημονική πρόοδος και περιβάλλον άκρως ανταγωνιστικό το αγωνιστικό αποτέλεσμα έχει τη μέγιστη σημασία.Κάτι τέτοιο επεκτείνεται πέρα από τους αθλητές υψηλού επιπέδου και στους ερασιτέχνες που απλά γυμνάζονται.

Τα πρότυπα που προβάλλονται αναδεικνύουν την σημασία της εξωτερικής εικόνας με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να επιδιώκουν την καλύτερη απόδοση και την δημιουργία καλαίσθητου σώματος με οποιοδήποτε κόστος. Σε τέτοιες συνθήκες βρέθηκε το πρόσφορο έδαφος για την χρησιμοποίηση φαρμακευτικών ουσιών όχι μόνο στο χώρο του επαγγελματικού αθλητισμού αλλά και σε ευρύτερους χώρους για κοσμητικούς και κοινωνικούς λόγους.

Στεροειδή Αναβολικά

Τα στεροειδή αναβολικά είναι συνθετικά παράγωγα της τεστοστερόνης. Η τεστοστερόνη είναι η κύρια ανδρική ορμόνη που αποτελεί ταυτόχρονα και αναβολικό και ανδρογόνο στεροειδές. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες αυτής της ουσίας οδήγησε την φαρμακευτική έρευνα στην παραγωγή μορίων, τα οποία θα διατηρούσαν τις αναβολικές φάσεις της τεστοστερόνης χωρίς τις ανδογενείς.

Τα στεροειδή αναβολικά έχουν δράση μυοτροφική προκαλώντας αύξηση του εξωκυττάριου στρώματος και κυτταρική υπετροφία. Σε υψηλές δόσεις ασκούν την αναβολική δράση τους όταν συνδυάζονται με άσκηση. Βελτιώνουν την αθλητική απόδοση μέσω αύξησης της μάζας του σώματος,  του μεγέθους των μυών της δύναμης και της αντοχής.

Επίσης έχουν σημαντική αντικαταβολική δράση που οφελεί την αναβολική τους αποτελεσματικότητα. Επί πλέον ασκούν διεγερτικό αποτέλεσμα στο κεντρικό νευρικό σύστημα επηρεάζοντας την συνεργική δράση των αναβολικών στεροειδών και της άσκησης στην βελτίωση της απόδοσης καθώς ο αθλητής, όντας σε ευφορική κατάσταση αυξάνει την ένταση του πρωτοκόλλου άσκησης, γεγονός που από μόνο του θα έχει αποτέλεσμα στην επίτευξη καλύτερων επιδόσεων.

Η χρήση των αναβολικών στεροειδών έχει εξαπλωθεί τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστικώς υπολογίζεται ότι μόνο στις ΗΠΑ υπερβαίνουν τα 3.000.000 οι χρήστες. Έχει αποδειχθεί ότι η πλειοψηφία των χρηστών είναι μη επαγγελματίες οι οποίοι τα χρησιμοποιούν για λόγους που δεν σχετίζονται πάντα με την βελτίωση της απόδοσης αλλά και για βελτίωση της εξωτερικής εμφάνισης. Κάτι τέτοιο  είναι αρνητικό διότι οι ουσίες αυτές είναι φάρμακα και έχουν μεγάλο προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών που είναι εξαρτώμενες από την χορηγούμενη δόση και την περίοδο λήψης.

Πιο συγκεκριμένα οι βλαπτικές τους δράσεις είναι:

• ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ: Υπερτροφία αριστερής κοιλίας, ερυθροκυττάρωση, αυξημένη αρτηριακή πίεση, επηρεασμός της αιμόστασης και θρομβωτική προδιάθεση, αρρυθμίες, μείωση HDL. Όλα τα παραπάνω μπορεί να οδηγήσουν σε προδιάθεση για καρδιαγγειακές νόσους.
• ΗΠΑΡ:  Ανάπτυξη ηπατικής παθολογίας. Υπάρχει αύξηση των ηπατικών ενζύμων (ALT  και AST), για ηπατική ίνωση, χολοστατικός ίκτερος.
• ΕΝΔΟΚΡΙΝΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ: Επηρεασμός του άξονα υπαθαλάμου - υπόφυσης - γονάδων. Στους άνδρες προκαλεί ατροφία όρχεων, μειωμένη λίμπιντο και ανικανότητα, γυναικομαστία, διαταραχές σπερματογένεσης και μείωση έκκρισης ορμονών, ανάπτυξη καλοήθους προστατικής υπερπλασίας ή καρκίνο. Στις γυναίκες ανδροποίηση μη αναστρέψιμη της εμφάνισης.
• ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ: Προκαλούν εθισμό, διπολικές διαταραχές, αυξημένη επιθετικότητα, κρίσεις πανικού, συναισθηματικές μεταπτώσεις και σύνδρομο στέρησης. Εμφανίζεται τάση προς πολυφαρμακία.
• ΜΥΟΣΚΕΛΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ: Σε μικρή ηλικία προκαλούν  πρώιμη σύγκλιση των επιφύσεων με αποτέλεσμα σκελετικές παραμορφώσεις.
• ΟΡΜΟΝΕΣ: Οι ορμόνες πραγματοποιούν την ενδοκρινη ρύθμιση  των λειτουργιών του σώματος. Είναι χημικοί αγγελιοφόροι που παράγονται από τους ενδοκρινείς αδένες και / ή από ενδοκρινικά κύτταρα και μέσω του αίματος μεταφέρονται στα κύτταρα στόχους όπου αφού δεσμευτούν με τους υποδοχείς των κυττάρων ασκούν τις επιδράσεις τους.

Οι κυριότερες που χρησιμοποιούνται:

• Ερυθροποιητίνη(ΕΡΟ)
• Ανθρώπινη αυξητική ορμόνη  (LGH )
• Γοναδοτροπίνη
• Κορτικοτροπίνη  (ACTH)

Η εσφαλμένη χρήση από υγιή άτομα μπορεί να προκαλέσει ενδοκρινείς διαταραχές και να οδηγήσει στην εκδήλωση σειράς επικίνδυνων επιδράσεων για τον οργανισμό.

ΒΗΤΑ 2 ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ: Δρουν αντιγράφοντας συγκεκριμένες δράσεις φυσικών χημικών ενώσεων αδρανελίνη - νοραδρεναλινη  που παράγονται στον οργανισμό. Αυτές οι χημικές ενώσεις προετοιμάζουν το σώμα για ιδιαίτερες καταστάσεις, όπως στρεσογενείς καταστάσεις κατά την
διάρκεια της άσκησης. Η επίδραση αυτών οδηγεί στη διάνοιξη των αεραγωγών έτσι ώστε περισσότερος αέρας να φτάνει στους πνεύμονες καθώς και να προετοιμάζουν τους μύες και τις μεταβολικές αντιδράσεις προκειμένου να ξεπεραστεί μία στρεσσογόνος κατάσταση.
Χρησιμοποιούνται θεραπευτικά για το άσθμα. Στον αθλητισμό σταθεροποιούν την κινητική απόδοση που είναι ωφέλιμη σε αθλήματα που απαιτούν τελειότητα όπως σκοποβολή και τοξοβολία. Οι ανεπιθύμητες επιδράσεις είναι: ναυτία, διάρροια, δύσπνοια, υπόταση, καρδιακή ανεπάρκεια, μειωμένη συγκέντρωση, εφιάλτες, κατάθλιψη και μείωση της νυχτερινής έκκρισης

ΑΝΤΑΓΩΝΣΤΕΣ ΟΡΜΟΝΩΝ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΤΕΣ: Οι κύριες κατηγορίες είναι: αναστολεις αρωματασης (SERHs), παράγοντες που τροποποιούν τη λειτουργία της μυοστατικής και άλλες αντι - οιστρογόνες ουσίες. Δεν έχουν καμμία επίδραση στη φυσική απόδοση των αθλητών. Η χρήση τους βασίζεται στην καταστολή των βιοϊατρικών επιπτώσεων που προκαλούνται από τη χρήση των αναβολικών ανδρογόνων στεροειδών. Η χρήση τους οδηγεί σε μεταβολικές βιολογικές λειτουργίες του οργανισμού και άρα σε παθολογίες.

ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΣΥΓΚΑΛΗΨΗΣ: Τα διουρητικά είναι προϊόντα που βοηθούν την αποβολή των υγρών από το σώμα. Προκαλούν απώλεια νερού αναστέλλοντας μερικώς την επαναρρόφηση του νερού, δηλαδή αυξάνεται ο ρυθμός της  ούρησης. Ισχυρά διουρητικά μπορούν να αυξήσουν την ροή των ούρων μέχρι έξι περίπου λίτρα την ημέρα. Οι αθλητές χρησιμοποιούν τα διουρητικά για τη ρύθμιση του σωματικού βάρους και για την γράμμωση του μυϊκού συστήματος. Η αφυδάτωση του σώματος, οι διαταραχές  στην ιοντική ισορροπία στον οργανισμό και η συγκεκριμένη δράση των διουρητικών φαρμάκων προκαλούν μία σειρά βιοϊατρικών επιπτώσεων στο ανθρώπινο σώμα. Οι παράγοντες συγκάληψης είναι συστατικά που λαμβάνονται με σκοπό να κρύψουν ή να καλύψουν την παρουσία συγκεκριμένων παράνομων φαρμάκων που εξετάζονται στον έλεγχο ντόπιγκ. Οι παράγοντες συγκάληψης έχουν τη δυνατότητα να μειώσουν ή να αποκρύψουν την απαγορευμένη ουσία στα ούρα. Τα διουρητικά μπορούν να θεωρηθούν ως παράγοντες «συγκάληψης» εξ αιτίας της προκαλούμενης αραίωσης των ούρων που οδηγεί σε χαμηλότερα επίπεδα έκκρισης της απαγορευμένης ουσίας από το σώμα.

ΓΛΥΚΟ-ΚΟΡΤΙΚΟΕΙΔΗ: Είναι φυσικά παραγόμενες στεροειδείς ορμόνες, ή συνθετικά συστατικά που εμποδίζουν τη διαδικασία της φλεγμονής. Τα φυσικά γλυκοκορτικοειδή παράγονται στα επινεφρίδια που εντοπίζονται πάνω από τους νεφρούς. Συμμετέχουν επίσης σε διάφορες μεταβολικές διαδικασίες. Διαφέρουν με τα αναβολικά στεροειδή διότι αποτελούν καταβολικά στεροειδή. Η κατάχρηση γκυλοκορτικοειδών στον αθλητισμό προέρχονται από τις χαλαρωτικές τους επιδράσεις στην αναπνευστική οδό και σε μεγαλύτερη δόση, για τις αναλγητικές τους ιδιότητες. Οι ανοιχτές αεροφόροι οδοί και το μειωμένο κατώφλι πόνου καθιστούν ικανούς τους αθλητές  για καλύτερη προπόνηση και αθλητική απόδοση. Πιθανές οξείες παρενέργειες είναι η κατακράτηση ούρων, υπεργλυκαιμία, μεταβολές διάθεσης. 'Οσον αφορά τις χρόνιες παρενέργειες αυτές είναι συστηματικές μαλύνσεις λόγω καταστολής του ανοσοποιητικού, μυοσκελετικά προβλήματα, δερματικές παθήσεις, καταρράκτη, υπέρταση, μεταβολικές και ψυχιατρικές διαταραχές. Τέλος εμφνίζονται  και τοξικές επιδράσεις όπως οξεία νεφρική ανεπάρκεια, σύνδρομο Cushing (Κάσιν).

ΒΗΤΑ - ΑΝΑΣΤΟΛΕΙΣ: Χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ορισμένων καρδιακών παθήσεων. Είναι ένας τύπος φαρμάκου που χρησιμοποιείται σε διάφορες ενδείξεις, αλλά κυρίως για αντιμετώπιση καρδιακών αρρυθμιών και προληπτικά μετά από έμφραγμα του μυοκαρδίου. Οι βήτα - αναστολείς βελτιώνουν την ικανότητα της καρδιάς να χαλαρώνει, μειώνουν την παραγωγή επιβλαβών ουσιών που παράγονται από το σώμα στην καρδιακή ανεπάρκεια και επιβραδύνουν τον καρδιακό ρυθμό. Συνεπώς οι βήτα - αναστολείς εμφανίζουν δράσεις χρήσιμες για αθλητές όπως νευρολογική χαλάρωση, μείωση της ανησυχίας, της νευρικότητας, σταθεροποίηση της κινητικής απόδοσης. Οι ανεπιθύμητες φαρμακευτικές επιδράσεις που σχετίζονται με τη χρήση βήτα  - αναστολέων περιλαμβάνουν ναυτία, διάρροια, βρογχοσπασμός, δύσπνοια, βραδυκαρδία, υπόταση, καρδιακή ανεπάρκεια, εξάντληση, μειωμένη συγκέντρωση, αϋπνία, εφιάλτες, σεξουαλική δυσλειτουργία κ.ά.

Οι φαρμακευτικές ουσίες είναι χημικά προϊόντα σχεδιασμένα να αλλάζουν και να τροποποιούν βιοχημικές και βιολογικές λειτουργίες με σκοπό την πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία, αντιμετώπιση διαταραχών και ασθενειών. Η λήψη τους εμπεριέχει θετικές - ευεργετικές δράσεις για τον οργανισμό αλλά υπάρχει το ενδεχόμενο να προκληθεί τοξικότητα.

Η χρήση τους στην κλινική πρακτική χρειάζεται να γίνει με απόφαση ιατρού ο οποίος εκτιμά την σχέση ρίσκου - όφελους. Τα φάρμακα σε υγιή οργανισμό είναι πιθανόν να προκαλέσουν προβλήματα και να δημιουργήσουν συνθήκες που υπονομεύουν την υγεία.

Συνεπώς ένας υγιής οργανισμός δεν χρειάζεται φάρμακα για να λειτουργεί σωστά και αποδοτικά. Ένας αθλητής ή ένας άνθρωπος που ασκείται χρειάζεται σωστή διατροφή - ορθό τρόπο ζωής και προπόνηση για να βελτιώσει τις επιδόσεις του. Η μόνη παρέμβαση που είναι χρήσιμη εντοπίζεται στην λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με θρεπτικά συστατικά για την κάλυψη των καθημερινών διαιτητικών αναγκών.

Χαλίτσιος Χρήστος

Φαρμακοποιός

Μέλος Φ.Σ. Κιλκίς